Ít có ngành nào chịu ảnh hưởng mạnh mẽ như ngành thực phẩm và đồ uống. Trong bài viết chuyên sâu này, chuyên gia chuỗi cung ứng toàn cầu Maria Villablanca khám phá cách chuyển đổi số – từ blockchain sang AI – đang thúc đẩy khả năng phục hồi tốt hơn của chuỗi cung ứng thực phẩm và đồ uống, giúp doanh nghiệp xây dựng tính minh bạch, dự đoán rủi ro và bảo vệ sản xuất trong thời đại bất ổn liên tục.
Ít ngành nào cảm nhận được áp lực gián đoạn trong việc xây dựng chuỗi cung ứng bền vững một cách sâu sắc như ngành thực phẩm và đồ uống. Khả năng tìm nguồn cung ứng, sản xuất và phân phối hàng hóa dễ hư hỏng phụ thuộc vào một mạng lưới phức tạp, thường mong manh, bao gồm các nhà cung cấp, mạng lưới hậu cần và khuôn khổ pháp lý. Dưới tác động của khí hậu, bất ổn địa chính trị và bất ổn kinh tế, khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng không còn là một điều xa xỉ nữa – mà là một điều thiết yếu.
Các lỗ hổng trong chuỗi cung ứng thực phẩm và đồ uống
Vài năm gần đây đã cho thấy rõ chuỗi cung ứng thực phẩm dễ bị tổn thương như thế nào trước những cú sốc bên ngoài. Hãy xem xét những thách thức đang diễn ra sau đây:
Biến đổi khí hậu. Các hiện tượng thời tiết cực đoan – hạn hán, lũ lụt và bão – đang làm gián đoạn năng suất nông nghiệp và gây ra tình trạng thiếu hụt nguyên liệu thô. Ví dụ, Brazil, quốc gia xuất khẩu cà phê lớn nhất thế giới, đã chứng kiến sản lượng giảm 30% vào năm 2021 do sương giá và hạn hán, đẩy giá lên mức cao nhất trong 10 năm. 1 Những vấn đề tương tự đã tác động đến sản lượng lúa mì ở Bắc Mỹ và nguồn cung dầu ô liu ở châu Âu, khiến chi phí tăng vọt.
Bất ổn địa chính trị. Tranh chấp thương mại, lệnh trừng phạt và xung đột, chẳng hạn như chiến tranh ở Ukraine, đã gây căng thẳng cho chuỗi cung ứng lương thực toàn cầu. Tình trạng thiếu hụt lúa mì và chi phí năng lượng tăng vọt đã khiến nhiều doanh nghiệp phải vật lộn tìm kiếm các giải pháp thay thế. Ngoài ra, sự thay đổi liên minh thương mại và các lệnh trừng phạt kinh tế tiếp tục gây ra tình trạng tắc nghẽn trong mạng lưới phân phối lương thực toàn cầu.
Áp lực kinh tế. Chi phí lạm phát cho nhiên liệu, nhân công và nguyên liệu thô đang siết chặt biên lợi nhuận. Trong khi đó, sự thay đổi sở thích của người tiêu dùng và việc tuân thủ quy định càng làm tăng thêm sự phức tạp cho việc ra quyết định về chuỗi cung ứng. Lãi suất tăng và lo ngại suy thoái kinh tế toàn cầu cũng khiến các công ty phải xem xét lại chiến lược cung ứng, cân bằng giữa hiệu quả chi phí với giảm thiểu rủi ro.
Với những rủi ro ngày càng gia tăng này, câu hỏi đặt ra là: Làm thế nào các công ty thực phẩm và đồ uống có thể xây dựng khả năng phục hồi cho chuỗi cung ứng của mình?
Chuyển đổi số của chuỗi cung ứng
Bước vào quá trình chuyển đổi số. Các công nghệ như blockchain, Internet vạn vật (IoT) và trí tuệ nhân tạo (AI) đang định hình lại hoạt động quản lý chuỗi cung ứng, mang lại sự minh bạch, thông tin chi tiết mang tính dự đoán và tự động hóa cần thiết để giảm thiểu rủi ro.
Blockchain – chìa khóa cho khả năng truy xuất nguồn gốc và sự tin cậy
Công nghệ Blockchain cung cấp khả năng hiển thị và truy xuất nguồn gốc toàn diện, đảm bảo sản phẩm thực phẩm được vận chuyển an toàn và minh bạch trong toàn bộ chuỗi cung ứng. Bằng cách tạo ra một sổ cái giao dịch bất biến, blockchain ngăn chặn gian lận, giảm thiểu lãng phí và nâng cao hiệu quả thu hồi.
Walmart đã triển khai một hệ thống dựa trên blockchain, sử dụng Food Trust của IBM để theo dõi hành trình của rau xanh. Trước đây, quá trình truy xuất nguồn gốc sản phẩm mất bảy ngày, nhưng với blockchain, giờ đây chỉ còn 2,2 giây – một bước đột phá trong quản lý an toàn thực phẩm và thu hồi sản phẩm .
Không chỉ an toàn, blockchain còn giúp chống gian lận thực phẩm, vốn gây thiệt hại hàng tỷ đô la mỗi năm cho ngành. Các công ty như Nestlé và Carrefour đang sử dụng blockchain để cho phép khách hàng quét mã QR trên bao bì thực phẩm, giúp xác minh nguồn gốc và chất lượng ngay lập tức.
IoT: giám sát thời gian thực đối với hàng hóa dễ hỏng
Cảm biến IoT cung cấp khả năng giám sát nhiệt độ, độ ẩm và điều kiện bảo quản theo thời gian thực, giảm thiểu hư hỏng và đảm bảo tuân thủ an toàn thực phẩm. Với logistics được hỗ trợ bởi IoT, các công ty có thể phát hiện sai lệch ngay lập tức và thực hiện các biện pháp khắc phục. Giải pháp IoT “Thuyền trưởng Peter” của Maersk cho phép giám sát từ xa các container lạnh, đảm bảo quản lý chuỗi lạnh nhất quán. Công nghệ này đã giúp giảm tỷ lệ hư hỏng cho các lô hàng thực phẩm dễ hỏng .
Việc sử dụng IoT không chỉ giới hạn trong lĩnh vực vận tải. Kho hàng thông minh tận dụng IoT để giám sát tình trạng hàng tồn kho, tự động hóa việc đặt hàng lại và ngăn ngừa hư hỏng, giúp tiết kiệm hàng triệu đô la hàng hóa bị thất thoát. Các nhà bán lẻ đang ngày càng áp dụng IoT để đảm bảo tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về an toàn thực phẩm, cải thiện cả hiệu quả và sự hài lòng của khách hàng.
AI và phân tích dự đoán: dự đoán và ngăn ngừa sự gián đoạn
AI và máy học đang cách mạng hóa việc dự báo chuỗi cung ứng, giúp doanh nghiệp dự đoán biến động nhu cầu, tối ưu hóa hàng tồn kho và chủ động giải quyết rủi ro.
Nestlé tận dụng AI để phân tích lượng dữ liệu khổng lồ , điều mà họ cho là đã cải thiện đáng kể độ chính xác của dự báo nhu cầu. Điều này cho phép lập kế hoạch sản xuất chính xác hơn, vừa giảm thiểu lãng phí vừa tối ưu hóa việc thu mua nguyên liệu thô.
Bảo trì dự đoán dựa trên AI cũng đang cải thiện thời gian hoạt động của nhà máy bằng cách xác định lỗi máy móc trước khi chúng xảy ra, đảm bảo sản xuất trơn tru hơn. Đồng thời, các công cụ đánh giá rủi ro dựa trên AI cho phép các công ty mô phỏng nhiều tình huống gián đoạn khác nhau, giúp họ chuẩn bị kế hoạch dự phòng.
Xây dựng một tương lai kiên cường hơn
Khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng trong ngành thực phẩm và đồ uống đòi hỏi một cách tiếp cận chủ động, dựa trên công nghệ. Các công ty áp dụng chuyển đổi số sẽ có được lợi thế cạnh tranh trên nhiều mặt:
Khả năng hiển thị được cải thiện – bằng cách tận dụng blockchain và IoT để truy xuất nguồn gốc đầu cuối, các công ty đang giảm thiểu lỗi và cải thiện hiệu quả thu hồi
Cải thiện tính linh hoạt – sử dụng AI để dự đoán sự gián đoạn và tối ưu hóa việc ra quyết định cho phép doanh nghiệp điều chỉnh chiến lược sản xuất và tìm nguồn cung ứng theo thời gian thực
Tăng cường hợp tác – chia sẻ dữ liệu thời gian thực giữa các bên liên quan, bao gồm nhà cung cấp, nhà phân phối và cơ quan quản lý, tạo điều kiện cải thiện thời gian phối hợp và phản hồi
Giảm thiểu rủi ro – đa dạng hóa cơ sở nhà cung cấp và tận dụng phân tích dự đoán cho phép các công ty thích ứng với sự biến động của thị trường, đảm bảo tính liên tục của hoạt động kinh doanh ngay cả trong bối cảnh bất ổn toàn cầu
Đầu tư vào sản xuất nội địa hóa – một số công ty đang chuyển sang tìm nguồn cung ứng theo khu vực và chuyển sản xuất gần bờ để giảm sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng dài, phức tạp, dễ bị gián đoạn hơn
Tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại – tự động hóa quy trình bằng robot (RPA) đang giúp các nhà quản lý chuỗi cung ứng hợp lý hóa quy trình xử lý đơn hàng, đối chiếu hóa đơn và báo cáo tuân thủ, giải phóng thời gian cho việc ra quyết định chiến lược.
Bài học từ các công ty kiên cường
Trong khi một số công ty bị bất ngờ trước sự gián đoạn, những công ty khác đã vượt qua thành công những thách thức thông qua kế hoạch chiến lược và áp dụng số.
McDonald’s : Gã khổng lồ thức ăn nhanh đã xây dựng một chuỗi cung ứng cực kỳ bền vững, hợp tác với các nhà cung cấp địa phương tại mỗi thị trường, đồng thời tận dụng các tiêu chuẩn toàn cầu. Chiến lược tìm nguồn cung ứng đa tầng đã cho phép McDonald’s duy trì nguồn cung sản phẩm ngay cả trong thời kỳ suy thoái kinh tế .
Unilever: Chuỗi cung ứng tập trung vào tính bền vững của công ty tích hợp IoT và blockchain để theo dõi nguyên liệu thô tốt hơn, đảm bảo tuân thủ các yêu cầu về nguồn cung ứng có đạo đức.
Phần kết luận
Chuỗi cung ứng hiện đại đang ở thời điểm chuyển giao. Mặc dù các lỗ hổng vẫn còn tồn tại, các công ty thực phẩm và đồ uống đầu tư vào công nghệ, minh bạch và tự động hóa sẽ trở nên mạnh mẽ và kiên cường hơn. Vấn đề không phải là liệu sự gián đoạn có xảy ra hay không mà là doanh nghiệp của bạn sẽ chuẩn bị như thế nào khi điều đó xảy ra.
Bằng cách áp dụng chuyển đổi số, ngành công nghiệp thực phẩm có thể chuyển từ phản ứng với những gián đoạn sang dự đoán và giảm thiểu chúng, đảm bảo chuỗi cung ứng ổn định, hiệu quả và bền vững cho tương lai. Những doanh nghiệp hành động ngay bây giờ không chỉ vượt qua cuộc khủng hoảng tiếp theo mà còn giành được lợi thế cạnh tranh trong một thế giới ngày càng khó lường.
Tài liệu tham khảo:
1. Miller E. The Big Brazil Frost [Internet]. Báo cáo Cà phê Toàn cầu. 2021. Truy cập tại: https://www.gcrmag.com/brazil-frost/
2. Giải pháp an toàn thực phẩm của Walmart sử dụng IBM Food Trust được xây dựng trên Nền tảng Blockchain của IBM [Internet]. IBM MediaCenter. Có sẵn tại: https://mediacenter.ibm.com/media/Walmart%27s+food+safety+solution+using+IBM+Food+Trust+built+on+the+IBM+Blockchain+Platform/1_zwsrls30
3. Carrefour – Nestlé Blockchain: Công nghệ minh bạch thực phẩm với Mousline! [Internet]. Tập đoàn Carrefour. 2024. Có thể xem tại: https://www.carrefour.com/en/news/carrefour-nestle-blockchain-technology-food-transparency-mousline
4. Doshi S. Logistics Chuỗi Lạnh Có Phải Là Chìa Khóa Giảm Thất Thoát Thực Phẩm? [Internet]. Maersk.com. 2025 [trích dẫn ngày 7 tháng 4 năm 2025]. Có tại: https://www.maersk.com/insights/integrated-logistics/2025/02/28/cold-chain-logistics
5. McDonald’s. Chất lượng & Nguồn cung ứng Thực phẩm [Internet]. corporate.mcdonalds.com. 2024. Có tại: https://corporate.mcdonalds.com/corpmcd/our-purpose-and-impact/food-quality-and-sourcing.html
6. Luật M. Unilever sử dụng AI và các giải pháp kỹ thuật số như thế nào trong hoạt động của mình [Internet]. technologymagazine.com. 2024. Có thể xem tại: https://technologymagazine.com/articles/how-unilever-is-using-ai-and-digital-solutions
Về tác giả: Maria Villablanca, người có ảnh hưởng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, Đồng sáng lập, Future Insights Network
Maria Villablancalà một người có tầm ảnh hưởng toàn cầu về chuỗi cung ứng, tác giả và đồng sáng lập của Future Insights Network. Cô giúp các doanh nghiệp vượt qua những gián đoạn của chuỗi cung ứng thông qua chuyển đổi số, đổi mới và khả năng phục hồi. Là người dẫn chương trình Transform Talks và Voices in Transformation , Maria hợp tác với các nhà lãnh đạo trong ngành để khám phá cách các công nghệ mới nổi như AI, blockchain và IoT đang định hình lại chuỗi cung ứng toàn cầu. Với niềm đam mê kể chuyện và chiến lược, cô hợp tác với các giám đốc điều hành để thúc đẩy những thay đổi có ý nghĩa trong ngành thực phẩm và đồ uống.